Türkiye’de doğalgaz kaynaklarının çok sınırlı olması nedeniyle, doğalgaz ithalatı cari açığı arttıran önemli bir faktör olmaya devam etmektedir. SSCB ile 1984 yılında yapılan uzun vadeli alım anlaşması kapsamında 1987 yılında fiili olarak gaz ithalatı gerçekleşmiş, böylelikle ülkede doğalgaz altyapı şebeke yatırımlarına başlanılmıştır. Doğalgaz; meskenlerde ve ticari amaçlı olarak ilk defa 1988 yılında Ankara’da kullanılmıştır. İthalat kısmında, tek ülkeye bağımlılığın kırılması amacıyla Cezayir ve Nijerya ile LNG alım sözleşmeleri yapılmış, devam eden yıllarda da İran ve Azerbaycan ile alım anlaşmaları gerçekleştirilmiştir. 1980 sonu itibarıyla Rusya’nın ithalatta payı yaklaşık %47’ye düşerken, İran ve Azerbaycan yaklaşık %15’erlik paylarla Rusya’yı takip etmiştir. 1990 yılında itibaren gazın kullanım amaçlarına yönelik yasal çerçeveler oluşmaya başlamış, BOTAŞ’ın kurulması, LNG terminallerinin devreye alınması, boru hatlarının devreye alınması süreçleri söz konusu olmuştur. Başlarda doğalgazın tamamına yakını boru hatlarıyla sağlanırken, daha sonraları kaynakların çeşitlendirilmesi amacıyla sıvılaştırılmış, dondurulmuş ve sıkıştırılmış LNG ithalatı devreye alınmış ve spot piyasa alımları yaygınlaştırılmıştır. Haziran 2019 dönemi itibarıyla; ithal edilen doğalgazın %69,4’ü boru, 30,6’sı ise LNG olarak sağlanmıştır. Türkiye, uluslararası gelişmeleri göz önünde bulundurarak, doğalgaz temini politikasını yeniden uzun vadeli gaz alım sözleşmeleri yapmak yerine spot piyasalardan fiyat avantajı sağlayarak gaz ithal etme yönünde değiştirmektedir.
Esasen, 2001 yılında 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle sektörde değişim başlamıştır. Söz konusu Kanun, düzenleme ve denetlemenin EPDK tarafından yapılmasını öngörmüştür. 4646 sayılı Kanun; sektör şirketlerinin EPDK tarafından lisanslanmasını, BOTAŞ faaliyetlerinin ayrıştırılarak yeniden yapılandırılmasını, BOTAŞ’ın iletim dışındaki faaliyetlerinin özelleştirilmesini ve ithalatının ulusal tüketimin %20’sine düşürülmesini, mevcut dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesini ve oluşturulacak dağıtım bölgelerin ihalelerinin yapılmasını, serbest tüketici limitinin düşürülmesini ve rekabetin oluşmadığı alanlarda EPDK’nın tarifeleri belirlemesini amaçlamıştır. Ancak, BOTAŞ’ın doğalgaz ithalatında ve satışındaki payı Haziran 2019 dönemi itibarıyla yaklaşık %95’in üzerinde gerçekleşmiş olup, halen BOTAŞ’ın piyasayı domine ettiği ve rekabetin oluşamadığı bir yapı devam etmektedir.
Doğalgazın evlerde sağladığı konfor ve hava kirliliğinin engellenmesine katkıda bulunması nedeniyle, kullanımının yaygınlaştırılması bir hedef haline getirilmiştir. 2001 yılında faaliyet gösteren 7 dağıtım şirketi mevcut iken, ilki 2003 yılında olmak üzere şehirlerde yeni doğal gaz dağıtım lisansı ihaleleri yapılarak özel sektörün katılımı sağlanmış ve gelinen dönem itibarıyla dağıtım şirketi sayısı 72’ye ulaşmıştır. Her şirketin kendi bölgesinde monopol olması sebebiyle dağıtım bölgesi sayısı kadar dağıtım şirketi bulunmaktadır. Doğalgaz dağıtım sektöründe yoğunlaşma söz konusu olup, 40 dağıtım bölgesinde 3 grup faaliyet göstermektedir.
Devamı için Raporu İndiriniz...
