Finansman Şirketleri Şubat 2019

2018 yılsonu itibarıyla 14 şirketin faaliyet gösterdiği finansman sektörünün büyük kısmını, taşıt finansmanı yapan 8 adet şirket oluşturmaktadır. 2014 yılında sektörün finansman alacaklarının %95,6’sini taşıt kredileri oluştururken, elektronik ürünler, zücaciye, beyaz eşya vb. ürünlerin satışını yapan şirketlerin (Evkur, Turkcell, Hemenal gibi) sektöre girmesi ile bu yapı değişmiş, taşıt kredilerinin oranı %80,3’e kadar gerilemiş ve müşteri sayısı hızla artmaya başlamıştır. Turkcell ve Evkur bu sektöre girmeden önce brüt finansman kredilerinin %63,7'si yabancı sermayeli kuruluşlardan gelirken, yerel sermayeli bu şirketlerin katılımı sonucunda bu oran %51,6’ya düşmüştür. Ayrıca mortgage kredisi vermek amacıyla kurulan finansman şirketleri her geçen yıl kan kaybetmeye devam etmiş ve toplam finansman alacakları içinde konut kredilerinin payı %1’in altına inmiştir. 

Finansman sektörü 2018’in ilk yarısına kadar büyümeye devam etmiştir. Ancak, bir taraftan Ağustos 2018’de yaşanan yüksek devalüasyon özellikle ithal araç fiyatlarının artmasına neden olurken, yükselen faizler de finansman kredisi faiz oranlarının artmasına neden olmuştur. Bu faktörler, Temmuz- Eylül döneminde yeni açılan 1. el bireysel taşıt kredilerinin adet olarak %29,9 küçülmesine neden olmuştur. Buna mukabil aynı dönemde yeni açılan 2. el bireysel taşıt kredi adedindeki %33,5 artışın etkisiyle ise yeni açılan toplam kredi adedindeki azalma %2,6 ile sınırlı kalmıştır. Bu azalmanın etkisiyle yılın son 3 ayında finansman şirketlerinin aktif büyüklüğü bir önceki çeyreğe göre %9,1 küçülerek 39,7 milyar TL’ye gerilemiştir. 2017 yıl sonuna göre sektörün aktif büyümesi %1,5 ile sınırlı kalırken finansman şirketlerinin net finansman alacakları %5,1 oranında azalmıştır. Piyasa koşulları nedeniyle finansman şirketleri bu dönemde yeni kredi kullandırma imkanı olmadığından nakitte kalmayı tercih etmişler ve sektörün nakit değerleri 2018’de bir önceki yılın aynı dönemine göre %20,2 oranında artış göstermiştir. 

Sektörün net finansman kredilerinin %70-75’i, otomotiv imalatçısı olan firmalar tarafından kendi ürünlerinin finansmanını sağlamak üzere kurulan (captive companies) şirketlere aittir. Bu nedenle otomotiv sektöründeki %35 daralmadan birebir etkilenen finansman sektörünün toplam müşteri sayısı da daralmıştır. 2018’de yaşanan ekonomik krizin yol açtığı alım gücünde ortaya çıkan azalmadan, kur krizinden dolayı taşıt ve elektronik ürünlerde meydana gelen fiyat artışlarından ve tüketimi kısma yönünde BDDK tarafından alınan tedbirlerden dolayı sektörün Eylül 2018’de 4,7 milyon adete yükselen müşteri sayısı 4,5 milyon adete inmiştir. Sektörde, müşteri sayısının ve net finansman kredilerinin 2019 yılında da azalmaya devam etmesi beklenmektedir. 

2018 yılında sektörün tahsili gecikmiş alacağı (TGA) hızla %2,7’den %6,6’ya yükselmiştir. Kur artışlarından en çok etkilenen tüzel kişilerin kullandığı taşıt kredilerindeki tahsili gecikmiş alacakların 2,85 kat artış göstermesi TGA oranının artmasındaki ana etkendir. Bununla birlikte toplam brüt kredilerin %18,2’sini oluşturan diğer ürünler (elektronik, beyaz eşya, zücaciye vb) için kullandırılan kredilerdeki TGA’lar da 2,8 kat artış göstermiştir. Bu piyasa koşullarının 2019 yılında da devam edeceği beklentisi göz önüne alındığında, önümüzdeki dönemde de TGA oranındaki artışın devam etmesinin muhtemel olduğu düşünülmektedir. 

2018 yılında karlılık açısından kötü bir yıl geçiren finansman sektörünün net karı, faiz gelirlerindeki artışa rağmen finansman maliyetleri ve ayrılan karşılıklardaki artış nedeniyle %9,9 azalış göstermiştir. Sektörde YP cinsi kredi kullanımının toplam kredilere oranının %36,7 olması nedeniyle net kambiyo zararı 5 kat artış göstermiştir. Ancak finansman şirketleri kullanmış oldukları türev ürünler ile kambiyo zararının etkisini 2,7 kata çekmeyi başarmışlardır. Finansman maliyetleri ve karşılıkların karlılık üzerindeki baskısının 2019 yılında da devam etmesi beklenmektedir. 

Sektörün özkaynakları olağanüstü yedeklerdeki %43,7’lik artışın etkisiyle %6,8 artış göstermiştir. Bu durum şirketlerin 2019 yılına ihtiyatlı girmek istemelerinin bir nedeni olarak yorumlanabilir. Bununla birlikte daralmanın ve özkaynaklardaki artışın etkisiyle sektörün kaldıraç oranı düşmüştür. Ancak hala banka dışı finans sektörleri içinde en yüksek kaldıraç ve en düşük özkaynak ile faaliyet gösteren sektör finansman sektörüdür.