Turkrating Kurumsal Şirket Derecelendirme Metodolojisi (KŞDM), Turkrating’in Finansal Kuruluşlar dışında kullandığı en kapsamlı ana kredi derecelendirme metodolojisidir. Ana şirket metodolojimizin çerçevesine çok geniş sayıda ve sektörde kuruluş girebilmekte olup, Turkrating, zamanla, yeni edinilen müşteri portföyü, bilgi ve deneyimlere göre bu ana metodoloji şemsiyesi altında alt modeller geliştirmektedir. Turkrating’in Enerji Dağıtım Şirketleri Modeli, temelde Kurumsal Şirket Derecelendirme Metodolojisine dayanmakla birlikte, sektörün dinamiklerine göre bazı kriterlerde farklılaşmaktadır. Enerji dağıtım şirketleri için bu sektörün ayırt edici özellikleri dikkate alınarak geliştirilen modelimizde, KŞDM’den farklı olan kriterler aşağıda açıklanmaktadır. Değişmeyen kısımlarda dikkate aldığımız kriterler ana şirket metodolojimizin temel esaslarına uygun olarak değerlendirilecektir. Derecelendirmemizde bakış açımıza ve analizimize dayanak oluşturan niteliksel (Kalitatif) ve niceliksel (Kantitatif) ana faktörler aynı kalırken, bu ana başlıklar altında değerlendirdiğimiz iş riski, yönetim ve finansal analiz başlıklarında farklılaşmalar oluşabilmektedir.

1. KALİTATİF FAKTÖRLER

1. 1. İş Riski

İş Riski ana başlığı, Ülke Riski, Sektör Riski ve Rekabet Konumu alt başlıkları altında incelenir. Ülke ve sektör riskleri şirketin içinde bulunduğu ortamın değerlendirilmesi ile ilgilidir. Rekabet konumu ise şirketin bizzat kendi performansını ölçümlemeyi amaçlar.

      1.1.1. Ülke ve Sektör Riskleri

Derecelendirilen kuruluşun sağlıklı analizi açısından faaliyet gösterilen ülkenin taşıdığı, politik, ekonomik ve finansal risklerin de analizi önemlidir. Hükümetin istikrarı, yatırım ortamı, kanun ve düzenlemeler, hukukun üstünlüğü, bürokrasinin etkisi, GSMH, enflasyon, toplam dış borç, cari denge, iç ve dış güvenlik ve çatışma durumları vb. gibi dikkate alınması mutat olan birçok faktör, ülke riski başlığı altında değerlendirilir.

Bir kuruluşun faaliyette bulunduğu iş alanı (alanları) veya sektörde (sektörlerde) ne gibi riskler ve potansiyeller olduğuna bakılır. Enerji Dağıtım Sektörü özelinde, düzenleyici ortamı belirleyen hükümet politikaları ile yatırım planlamaları, getiri oranlarının ve kar marjlarının belirlenmesi, vergi,  sınırlama, teşvik ve sair kısıtlamalar sektörde çalışan firmaları önemli ölçüde etkilemektedir.

Uzun dönemli işletme hakkı sistemiyle çalışılan bu sektörde, teknoloji ve know how gereksinimi,  yüksek yatırım ve işletme maliyetleri, uzun zaman alan lisans edinme, hatlara hakim olma, sürekli yeni yatırım ve bakım-onarım giderleri, devletin belirlediği fiyatlara önemli ölçüde bağımlılık dikkate alındığında, diğer şirketlerin sektöre girişi çok zayıf bir tehdit olarak değerlendirilebilir. Aynı şekilde kar marjı trendleri düzenleyici otoritenin etkisiyle öngörülebilir bir yapıya sahiptir. Büyüme trendlerinde ise gelişen refahla büyüyen talebe bağlı olarak dağıtıma tabi alanların da büyüme ihtiyacı belirleyici olmaktadır.

Enerji Dağıtım sektörünü ülkemizde temel olarak belirleyen düzenleyici ortamdır. İşletme haklarının özelleştirilmesi sürecinden başlayarak sektöre getirdiği teşvikler ve kısıtlamalar bağlamında neredeyse bütün çalışma prensiplerini ve performansını belirleyen bir düzenleyici otorite etkisi nedeniyle bu bölüme Modelimizde yüksek ağırlık verilmiştir.

1.1.2. Şirketin Rekabet Durumu

Bu başlık altında, Enerji Dağıtım Şirketlerinin ölçek pozisyonunun geniş bir değerlendirmesi ile coğrafi konumlanmaları, operasyonel etkinlikleri, teknolojik yeterlilik ve hizmet kalitelerini, yatırımlarını ve maliyet verimliliklerini içeren hususlar değerlendirilir. Bu sektördeki şirketlerin imtiyaz bölgelerinde monopol yapıları dikkate alındığında Rekabet Durumunun göreceli önemi daha düşüktür. Bu başlıklar altında incelenen kriterler ve değişiklikler aşağıda detaylı olarak açıklanmıştır.

• Güçlü bir Ölçek/Piyasa Payı, ülkemizde bu sektörde büyüklük kadar enerji sektöründe son halkayı oluşturan dağıtım faaliyetinin tedarikten üretime diğer alanlarla desteklenebilmesine bağlı bir yapıya sahip olmayı ifade etmektedir. Enerji Dağıtım şirketleri, sözleşme ile belirli bölgelerde enerji dağıtım hakkı elde ederler. Penetrasyon, bölgelerini ve şebekelerini gerekli yatırımları yaparak daha çok müşteriye ulaşma ve gelirlerini arttırabilme olanakları vardır.
• Geniş anlamda coğrafi çeşitlilik aynı zamanda şirketlerin yerel ekonomik ve düzenleyici risklerine maruz kalma ihtimalinin azaltılmasına yardımcı olan bir faktör olmakla birlikte bu sektörde coğrafi konumlanma sahip olunan imtiyaz bölgesinin ekonomik, sosyolojik ve kültürel özellikleri, özellikle tahsilat riski açısından ayrı bir değer ifade eder.
• Enerji Dağıtım Şirketlerinin piyasa değerinde ve karlılığında kendi iş kolları ile ilgili ürettikleri ürünlerin çeşitliliğinden çok, girdi temin ettikleri ve dağıttıkları kaynakların çeşitliliği büyük önem taşır. Örneğin, elektrik dağıtım şirketlerinin hem kamudan hem özel üretim şirketlerinden simultane ve fiyat bazlı kaynak temin etmeleri gibi.
• Operasyonel etkinlik, Enerji Dağıtım Şirketlerinin ellerindeki bölgede mevcut potansiyeli ne ölçüde kullanabildiği, düzenleyici otoritenin öngördüğü yatırım hedeflerine uyup uyamadığının değerlendirilmesidir.
• Enerji Dağıtım Şirketlerinin teknolojik yeterlilikleri bulundukları bölgede hizmet alanlarını genişletecek yatırımlarını yapabilmelerini ifade eder. Bakım onarım gibi hizmet kalitesi ve sürekliliği de müşteri ağını genişletmek açısından önemlidir.
• Enerji dağıtım sektöründe şebekelerin kalitesi, kayıp ve kaçak kontrolü, hat döşeme ve bakım maliyetlerinin kontrol edilebilmesi, karlılığı ve maliyet kontrolünü sağlamada son derece önemlidir.

1.2.  Ortaklık Yapısı/Yönetim/Kurumsal Yönetim/Risk Yönetimi

Bu başlık altında değerlendirilen kriterler KŞDM ile aynı olup, ortaklık yapısı, yönetim, kurumsal yönetim ve risk yönetimi başlıkları altında iş modelini dikkate alarak incelenmektedir.

1. KANTİTATİF FAKTÖRLER

1. 1. Finansal Risk Analizi

Finansal risk analizi ağırlıklı olarak sayısal verilerin değerlendirildiği bölümdür. Finansal riskler Enerji Dağıtım Şirketleri Modelinde; Karlılık, Nakit Yaratma Gücü ve Borç Ödeme Kapasitesi, Sermaye Yapısı ve Finansal Esneklik ve Likidite olmak üzere dört alt başlık altında incelenmektedir.

2.1.1. Karlılık

Karlılık,  genel olarak işin başarısının ve yönetimin etkinliğinin ve aynı zamanda şirketin operasyonları ve iş büyümesini destekleme yeteneğinin göstergesidir. Son derece regüle bir yapıya sahip olan Enerji Dağıtım Sektöründe getiri oranlarının düzenleyici otorite tarafından belirlenmekte olması karlılık performansının değerlendirilmesinde farklı bir yaklaşım geliştirmeyi gerektirmektedir.

Enerji Dağıtım Sektöründe karlılık analizi aşağıdaki rasyolar kullanılarak yapılmaktadır.

• Aktiflerin Getirisi
• Öz Kaynak Getirisi
• EBITDA Marjı
• Net Kar Marjı

Dağıtım şirketleri belirlenen kar marjları ve giderleri dahilinde faaliyet göstermesine karşın zarar etmesi durumunda, söz konusu zararın otorite tarafından telafi edilmesi ana karlılık açısından önem arz etmekte ve dikkate alınmaktadır.

2.1.2. Nakit Yaratma Gücü ve Borç Ödeme Kapasitesi

Enerji Dağıtım Sektöründe zaman zaman nakit girişlerinin düzenli ve sabit olduğu bir ortamda yatırımlar ve operasyonel giderlerin göreceli fazla arttığı dolayısıyla borçlanmanın ve nakit çıkışlarının daha hızlı artarak  söz konusu karşılaştırma tablosuna olumsuz yansıdığı görülmektedir. Enerji dağıtım sektöründe nakit yaratma gücü ve borç ödeme kapasitesi analiz edilirken aşağıdaki rasyolar kullanılır.

• Faiz Karşılama (EBIT ve EBITDA)
• Faaliyetlerden Sağlanan Nakit/Kısa Vadeli Finansal Borç
• Kısa Vadeli Finansal Borç / EBITDA
• Serbest Nakit Akışı/ Kısa Vadeli Finansal Borç
• Faaliyetlerden Sağlanan Nakit/Faiz Gideri

2.1.3. Sermaye Yapısı

Her yıl yeni yatırımlar ve yenileme giderlerinin olmasıyla dağıtım şirketlerinin öz sermaye ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. Ağırlıklı yabancı kaynaklarla finanse edilen yatırımlar bilanço içerisinde özkaynakların oranını azaltmaktadır. Bu nedenle öz kaynak analizinde şirketlerin yatırım projeksiyonları ile bu yatırımların sonucu özkaynakların ileriki dönemlerdeki yeterliliği de incelenir. Ayrıca Şirket özkaynaklarını oluşturan unsurların kalite açısından değerlendirmesi yapılırken,  özellikle yeniden değerleme kazançları için özel bir yaklaşım sergilenir.

Ekonomik çalkantı dönemlerinde, kısa vadeli finansal borçlar, bu sektördeki şirketlerin özkaynaklarına daha fazla baskı yapmakta ve bu borçların büyüklüğü şirketlerin mali yapısının kırılganlığını arttırmaktadır. Ayrıca, bu dönemlerde yaşanması muhtemel faiz artışları, söz konusu finansal borçlar temdit edilebilse dahi, şirketin maliyetlerinin yükselmesine ve karlılığının azalmasına neden olmaktadır. Enerji dağıtım sektöründe sermaye yapısı analiz edilirken aşağıdaki rasyolar kullanılır.

• Finansal Borçlar / Özkaynak
• KV Finansal Borçlar / Kapitalizasyon
• Finansal Borçlar / Kapitalizasyon
• Toplam Yükümlülükler / Özkaynak
• Özkaynak / Aktif

2.1.4. Finansal Esneklik ve Likidite

Finansal esneklik kavramı, likidite ölçümü ile alternatif finansman kaynaklarına ulaşabilme kapasitesini bir arada değerlendirir. Finansal esnekliği kısıtlayabilecek faktörler (yasal davalar, çevre sorunları gibi) bu başlık altında incelenir. Enerji dağıtım sektöründe finansal esneklik ve likidite analiz edilirken aşağıdaki rasyolar kullanılır.

• Nakit Oran
• Cari Oran