Turkrating Kurumsal Şirket Derecelendirme Metodolojisi (KŞDM), Turkrating’in Finansal Kuruluşlar dışında kullandığı en kapsamlı ana kredi derecelendirme metodolojisidir. Ana şirket metodolojimizin çerçevesine çok geniş sayıda ve sektörde kuruluş girebilmekte olup, Turkrating, zamanla, yeni edinilen müşteri portföyü, bilgi ve deneyimlere göre, bu ana metodoloji şemsiyesi altında alt modeller geliştirmektedir.
Toptan ticaret sektörünün ticari ve finansal riskleri, emtia fiyat riskleri, düşük kar marjları, sektöre girişin kolaylığı ve döviz kuru riskileri nedeniyle yüksektir. Sektörde uzun yıllardır faaliyet gösteren, büyük ölçekli, bilgi teknolojilerine dayalı iş modeline ve güçlü risk yönetimine sahip şirketler daha avantajlı konumladır. Turkrating bu sektörün ayırt edici özellikleri dikkate alınarak geliştirilen modelimizde KŞDM’den farklı olarak eklenen ve/veya çıkartılan kriterler aşağıda açıklanmıştır. Değişmeyen kısımlarda dikkate aldığımız kriterler ana şirket metodolojimizin temel esaslarına uygun olarak değerlendirilecektir. Derecelendirmemizde bakış açımıza ve analizimize dayanak oluşturan niteliksel (Kalitatif) ve niceliksel (Kantitatif) ana faktörler aynı kalırken, bu ana başlıklar altında değerlendirdiğimiz iş riski, yönetim ve finansal analiz başlıklarında farklılaşmalar oluşabilmektedir.
Toptan ticaret sektöründe işletmenin piyasadaki konumu, uzun faaliyet geçmişine ve uygun risk yönetim sistemlerine sahip olması rakiplerine karşı avantajlı konuma geçmesi açısından önemlidir. Talepteki bir yavaşlama veya ticari alacakların düşmesi nedeniyle işletme sermayesi döngüsündeki herhangi bir uzama zaten düşük seviyede olan kar marjlarını ortadan kaldırabilir. Bu nedenle Şirketlerin işletme sermayesi yönetimindeki gücü ve finansal esnekliği rating analizindeki en önemli kriterlerdir.
1. KALİTATİF FAKTÖRLER
1.1. İş Riski
İş Riski ana başlığı, Ülke Riski, Sektör Riski ve Rekabet Konumu alt başlıkları altında incelenir. Bu başlıklardan ilk ikisi Şirketin içinde bulunduğu ortamın değerlendirilmesi ile ilgilidir. Rekabet konumu ise şirketin bizzat kendi performansını ölçümlemeyi amaçlar.
1.1.1. Ülke ve Sektör Riskleri
Bu başlık altında değerlendirilen kriterler KŞDM ile aynıdır.
1.1.2. Şirketin Rekabet Durumu
Toptan ticaret sektörünün kendine özgü rekabet koşullarına sahip olması nedeniyle Rekabet Konumu altındaki kriterler ve şirketlerin performansları üzerindeki etkileri farklılaşmaktadır.
Büyük ölçeğe sahip bir toptan ticaret şirketi tedarikçilerle ve müşterileri ile pazarlık gücüne ve dolaylı olarak daha iyi sürdürülebilirliğe sahip olur. Kar marjlarının düşük olduğu bu sektörde pazarlık gücü önemli bir kriter olarak karşımıza çıktığından, şirketin piyasadaki konumu analiz edilir.
Bir tedarikçiye aşırı bağımlılık şirketleri finansal zorluğa sokabilir. Tedarik arzının azalmasını önlemek amacıyla farklı tedarikçilerle çalışmak oldukça önemlidir. Ayrıca tedarikçilerle ilişki geçmişinin uzunluğu, tedarikçinin marka değeri ve kredi politikası da değerlendirilir. Tedarikçilerin şirkete açmış oldukları uygun kredi koşulları da şirketin likidite yönetimine yardımcı olabilir.
Stok yönetimi işletme sermayesi yönetiminin büyük bir bölümünü oluşturur. Yüksek stok miktarı bir şirketin işletme sermayesi yönetimini zorlayabilir. Bir toptancının stok değeri, stok tutma süresi boyunca ürünün fiyatındaki düşüş veya ürünün eskimesi nedeniyle düşebilir. Bununla birlikte yüksek stok mikarı ürün fiyatlarındaki dalgalanmalara maruz kalınmasını ve ürünün eskime riskini de artıracağı için şirketin optimal seviyede stok tutması kritik önem taşımaktadır. Şirket yönetiminin stok yönetim politikaları ve stok miktarı nedeniyle karşılaşılabilecekleri riski nasıl yönettikleri değerlendirilir.
Şirketin müşteri çeşitliliği analiz edilirken, müşterinin sayısı, profili, kredibiliteleri, tahsilat şekilleri detaylı olarak analiz edilir. Alacaklardaki gecikmeler, özellikle sermayenin yeterli olmadığı şirketlerin finansal yapısını önemli ölçüde etkileyebilir. Müşterlierin kredibilitesi iyi büyük firmalardan mı yoksa yoksa makul kredibiliteye sahip küçük işletmelerden mi olduğu da ayrıca incelenir. Müşteri ile akreditif, banka garantisi veya çek karşılığı yapılan satışlar, alacak riski azalttığı için olumlu değerlendirilir.
Şirketin ürün profili ve portföyü hakkında detaylı araştırma yapılır. Ürünün fiyat dalgalarınmalarına maruz bir ürün olup olmadığı, mevsimsellik veya pazarlanabilirlik gibi faktörler incelenir. Pazarlanabilirliği yüksek olan ürünler genellikle yerel veya küresel emtia borsalarında işlem gören ürünlerdir. Bu tarz ürünler konusunda uzmanlaşmış şirketler müşteri gereksinimlerni karşılama ve makul kar marjlarını koruma konusunda daha yeteneklidir. Bununla birlikte bu tür ürünlerde yüksek stok taşınması ani olumsuz piyasa değişikliklerine karşı riski arttırır. Genel olarak ürün çeşitlendirmesine sahip kuruluşlar, dış şoklara karşı daha dayanıklıdır.
Şirketin ve ortakların uzun faaliyet geçmişine ve sektör deneyimine sahip olmaları olumlu olarak değerlendirilir.
İyi bir organizasyon, lojistik varlıklar, yeterli depolama alanları ve iyi bir dağıtım sistemi bu sekötrdeki bir şirketi rakiplerine göre öne çıkarır. İyi bir tedarik zinciri yönetimine sahip olan şirketler, istenen miktar ve kaliteyi istenen fiyat ve zamanda sunarak tüketici ihtiyaçlarını daha iyi anlayıp karşılayabilmekte ve aynı zamanda değer zinciri boyunca sinerji yaratabilmektedir. Tedarik zincirini iyi organize etmiş ve ihracat konumuna veya sevkiyat yerine yakın yeterli depolama alanlarına sahip şirketler bu kriterden yüksek puan alırlar. Birçok toptan ticaret şirketi internet üzerinden alım satım imkânlarından yararlanarak Çin, Tayvan, Güney Asya gibi imalat merkezlerinden alım yapmaya başladıklarından lojistiğin toptan ticarette önemi artmıştır. Toptan ticarette lojistik, yalnızca uluslararası değil, aynı zamanda ülke içinde de süregelen bölgesel ticaret ve kalkınma açısından büyük önem kazanmaktadır. Bu nedenle rekabet unsurları kriterlerine lojistik eklenmiştir.
1.2. Ortaklık Yapısı/Yönetim/Kurumsal Yönetim
Bu başlık altında değerlendirilen kriterler KŞDM ile aynı olup, ortaklık yapısı, yönetim, kurumsal yönetim ve risk yönetimi başlıkları altında iş modelini dikkate alarak incelenmektedir.
1.3. Risk Yönetimi
Bir şirket fiyat ve döviz dalgalanmaları, karşı taraf riskleri, operasyonel riskler ve piyasa riskleri vb gibi birçok risk ile karşı karşıyadır. Toptan ticaret şirketleri piyasa konumlarının sürdürülebilirliği açısından her türlü riske karşı hazırlıklı olmalıdır. Risk yönetim sistemleri genel olarak işletmenin operasyonel, ticari ve finansal risklerinin yönetimini kapsamalıdır. Toptan ticaretin vadeli satış yapısı gereği sürdürülebilirliğin önemli bir kriteri olması nedeniyle risk yönetimi, ortaklık yapısı/yönetim/kurumsal yönetim başlığı altında yer almamakta olup, ayrı bir başlık olarak değerlendirilmektedir.
2. KANTİTATİF FAKTÖRLER
2.1. Finansal Risk Analizi
Finansal risk analizi ağırlıklı olarak sayısal verilerin değerlendirildiği bölümdür. Finansal risk Toptan Ticaret Modelinde KŞDM’de olduğu gibi dört alt başlık altında incelenmektedir;
2.1.1. Karlılık
Toptan ticaret kuruluşları genellikle düşük kar marjları ile çalışırlar. Karlılık analizinde karlılık seviyelerindeki değişim, marjlardaki dalgalanma ve nedenleri, ürün ve coğrafi bazda gelir dağılımı ve karlılığı incelenir. Risk yönetim sistemlerini ve kredi politikalarını iyi kurgulayan, genel giderlerini iyi takip eden genellikle daha istikrarlı karlılığa sahiptir.
Karlılık analizinde kullanılan belli başlı rasyolar;
2.1.2. Nakit Yaratma Gücü ve Borç Ödeme Kapasitesi
Nakit akımı hem faaliyet içi hem de faaliyet dışı kaynaklardan oluşabilir. Faaliyet içi nakit akımı aynı zamanda operasyondan elde edilen fonlar olarak tanımlanır ve temelde düzeltilmiş vergi öncesi karlardan oluşur. Toptan ticaret sektörü işletme sermayesi yoğun olduğundan, nakit akışı kaynakları göz önünde bulundurularak talep düşüşü ve fiyat dalgalanmaları sırasında nakit akışını yönetmenin önemi büyüktür.
Nakit akımlarının eşleştirilmesinin yanı sıra aşağıdaki temel rasyolar kullanılır:
2.1.3. Sermaye yapısı
Bir firmanın sermayesi ve finansal politikaları çoğu zaman o firmanın risk duyarlılığını yansıtır. Firmanın operasyonlarını ne ölçüde özsermaye ile finanse ettiği, ne ölçüde kredi alarak finanse ettiği derecelendirme notunda önemli rol oynar. Toptan ticaret sektöründe borçlar işletme sermayesi ihtiyacı amaçlı kullanılmış kredilerden oluşmaktadır. Şirketlerin borçlanmaya olan bağımlılığı, finansal kaldıraç oranı ve sermaye tabanının yeterliliği analiz edilir.
Sermaye yapısı ve kaldıraç ölçümünde kullanılan temel rasyolar:
2.1.4. Finansal Esneklik ve Likidite
Finansal esneklik kavramı, likidite ölçümü ile alternatif finansman kaynaklarına ulaşabilme kapasitesini bir arada değerlendirir. Finansal esnekliği kısıtlayabilecek faktörler (yasal davalar, çevre sorunları gibi) bu başlık altında incelenir. Toptan ticaret sektöründe yüksek stok tutma zorunluluğu nedeniyle işletme sermayesi ihtiyacı yüksektir. İşletme sermayesi yönetimi analizinde stok tutma süreleri ve yönetimi, tedarikçilerden alınan krediler ve süreleri ve finansal kuruluşlardan fon temin edebilmek kabiliyeti analiz edilir. Ayrıca Şirketlerin tederikçilerinden uzun süreli kredi alma esnekliği ve bankalardaki müsait kredi limitlerinin bulunması finansal esneklik sağlamaktadır.
Likidite ve Finansal Esneklik Ölçümünde Kullanılan Temel Rasyolar,
